Aspekty międzykulturowe

Około jedna trzecia światowej populacji cierpi obecnie na nadwagę lub otyłość (www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight). W sensie medycznym badania naukowe potwierdzają, że nadmierna masa ciała jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla zdrowia na świecie, stanowiąc istotny czynnik ryzyka chorób niezakaźnych, takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia i niektóre rodzaje nowotworów. Epidemia otyłości jest problemem globalnym, dotykającym zarówno dzieci, jak i dorosłych.

Badając otyłość z perspektywy międzykulturowej, sytuacja nie jest tak prosta, jeśli chodzi o uznanie jej za chorobę. Badania wskazują, że w regionach słabiej rozwiniętych, gdzie dostęp do żywności jest trudny, nadwaga jest postrzegana jako oznaka dobrobytu, bogactwa, zdrowia i płodności. Istnieją również obszary, w których żywność jest obecnie obfita, na przykład w Chinach, gdzie jednak otyłość jest historycznie zakorzeniona w dobrobycie, a osoby z nadwagą wykazują lepsze samopoczucie psychiczne i są lepiej postrzegane społecznie.

Inny wzorzec panuje w Europie i Ameryce Północnej, gdzie otyłość jest postrzegana jako problem zdrowotny, a preferowane są osoby o smukłej sylwetce. Pacjenci z otyłością spotykają się ze stygmatyzacją nie tylko ze strony społeczeństwa, ale także ze strony pracowników służby zdrowia ze względu na swoją wagę. Negatywne postawy wobec otyłości zostały udokumentowane wśród studentów medycyny i fizjoterapii, aktywnych fizjoterapeutów (Elboim-Gabyzon · 2020) oraz lekarzy (Huizinga 2009).

Pacjenci z nadwagą i otyłością często doświadczają negatywnego nastawienia fizjoterapeutów, które przejawia się w tym, że terapeuci komentują masę ciała, zwłaszcza przy stosowaniu technik na odsłonięte partie ciała. W rezultacie osoby z otyłością zazwyczaj unikają systemów opieki zdrowotnej, otrzymują mniej opieki profilaktycznej i mniej edukacji zdrowotnej. Ważne jest, aby nie używać stygmatyzującego języka, takiego jak “otyły”, “gruby”, “pulchny” i wielu innych stygmatyzujących słów używanych w różnych częściach świata podczas dyskusji z pacjentami z nadmierną masą ciała.

Aktualne wyniki badań sugerują używanie w rozmowach terminologii takiej jak “waga”, “zwiększona waga” lub “niezdrowa waga”. Należy jednak zauważyć, że nie ma jednej terminologii, która byłaby najlepsza, a fizjoterapeuci muszą wziąć pod uwagę pochodzenie pacjenta, płeć, status społeczny, status finansowy i wiele innych czynników. Zasadne wydaje się pytanie pacjentów (zwłaszcza młodszych osób – nastolatków) o preferencje dotyczące stosowanego języka/określeń.

Dlatego fizjoterapeuci kliniczni muszą opracować własne sposoby komunikowania się z otyłymi pacjentami, aby pomóc im zrozumieć, że otyłość jest problemem zdrowotnym, którym należy się zająć, a nie porażką. Budowanie zaufania i dobrych relacji między fizjoterapeutami a pacjentami z nadmierną masą ciała pozwoli na rozmowę o wadze bez zniechęcania pacjenta do terapii. Na podstawie swojego doświadczenia terapeuta musi ocenić odpowiedni moment na zainicjowanie rozmowy o zwiększonej masie ciała, przy czym często nie jest to pierwsza wizyta, lecz kolejne sesje.

Istotne jest, aby zwracać szczególną uwagę na powyższe aspekty i zachować wrażliwość zarówno w komunikacji zdrowotnej, jak i terapii. Zastosowanie technik terapeutycznych wymaga bezpośredniego i bliskiego kontaktu fizycznego z okolicami brzucha i klatki piersiowej, na co wymagana jest zgoda pacjenta. Dlatego tak ważne jest, aby wcześniej wyjaśnić pacjentowi, dlaczego badanie palpacyjne i stosowanie takich technik w okolicy tułowia jest konieczne, aby uniknąć niepotrzebnego stresu, frustracji, niechęci do terapii, a ostatecznie jej przerwania.

Komunikacja z pacjentem

Oto kilka praktycznych sugestii dla fizjoterapeuty, które mogą pomóc w pokonaniu bariery komunikacyjnej i zapewnieniu pełnego szacunku kontaktu fizyczny podczas badania:

Przed badaniem:

– Jasno wyjaśnij cel oceny oddechu i określ, które okolice ciała będą wymagały kontaktu fizycznego;

– Zaproponuj możliwość obecności partnera/opiekuna podczas badania. To może sprawić, że pacjent poczuje się bardziej komfortowo;

– Zapewnij odpowiednie użycie prześcieradła tak, aby pacjent czuł się zakryty i szanowany podczas całego badania.

Jeśli jesteś fizjoterapeutą płci męskiej zajmującym się pacjentką lub klientką i widzisz, że to sprawia pacjentce dyskomfort, możesz zaproponować, że Twoja koleżanka przeprowadzi badanie zamiast Ciebie.

W trakcie badania:

– Używaj języka pełnego szacunku i zwracaj się do pacjenta preferowanym tytułem (np. Pani, Pani);

– Zawsze uzyskuj ustną zgodę przed jakimkolwiek dotykiem. Wyjaśnij dokładnie, gdzie, w jaki sposób, i w jakim celu będziesz układać ręce;

– Używaj delikatnego, nieinwazyjnego dotyku podczas oceny klatki piersiowej i brzucha. Skoncentruj się tylko na najważniejszych obszarach;

– Zaproponuj pacjentowi opcje ułożenia/pozycji ciała, które zapewnią komfort i prywatność. Pacjent może na przykład siedzieć prosto lub leżeć ze strategicznie umieszczonym prześcieradłem;

– Jeśli wyjaśniasz techniki oddychania, korzystaj z pomocy wizualnych, takich jak diagramy lub demonstracje, zamiast polegać wyłącznie na ułożeniu rąk;

– Buduj dyskusję wokół pozytywnych wyników i potencjalnych korzyści fizjoterapii w radzeniu sobie z otyłością;

– Unikaj używania języka stygmatyzującego masę ciała. Skoncentruj się na neutralnych terminach, takich jak “skład ciała” lub “cele kontroli wagi”;

– Zachęcaj pacjenta do zadawania pytań i aktywnego udziału w procesie leczenia.

Uwarunkowania kulturowe (kontekst polski):

– Polska kultura generalnie ceni sobie bezpośrednią komunikację. Wyjaśniaj informacje jasno, ale pozostań wrażliwy na potencjalne obawy związane z masą i budową ciała;

– Zachowaj komfortową odległość, a jednocześnie bądź wystarczająco blisko, aby zapewnić efektywną komunikację. Miej na uwadze indywidualne preferencje pacjenta;

– Prywatność i szacunek są cenione w polskiej kulturze. Upewnij się, że miejsce, w którym przeprowadzasz badanie zapewnia komfort i intymność. Zminimalizuj liczbę bodźców, które mogłyby rozpraszać uwagę Twoją i pacjenta.

Postępując zgodnie z tymi sugestiami, fizjoterapeuta może stworzyć bezpieczne i pełne szacunku środowisko dla pacjenta. Pamiętaj, że jasna komunikacja, świadoma zgoda i wrażliwy dotyk mają kluczowe znaczenie dla budowania zaufania i promowania udanych interakcji terapeutycznych.

1. Jakie podobieństwa zauważyłeś w swojej kulturze?

2. Jakie różnice zauważyłeś w swojej kulturze?

3. Na co należy zwrócić uwagę w opiece nad pacjentem o różnych wartościach kulturowych?