Cel dotyczący doskonalenia analizy i terapii ruchu

Ocena sprawności fizycznej jest jednym z kluczowych elementów planowania oraz realizacji działań zarówno w zakresie sportu i wychowania fizycznego, jak i rehabilitacji. Uzyskane w jej trakcie wyniki pozwalają w sposób bezpieczny i skuteczny planować dalsze działania.

Pod pojęciem sprawności fizycznej rozumie się „całość zdolności i umiejętności człowieka umożliwiających efektywne wykonywanie wszelkich zadań ruchowych”. Na tak szeroko rozumianą sprawność organizmu składają się między innymi takie elementy jak wydolność krążeniowo-oddechowa, siła i wytrzymałość mięśni, skład ciała, elastyczność, równowaga, zwinność, koordynacja, czas reakcji i moc. Określony poziom sprawności fizycznej jest jednym z czynników warunkujących skuteczne działanie w środowisku, pozwala wykonywać codzienne czynności efektywnie i przy jak najmniejszym wysiłku a także pozwala zachować zdrowie.

Wśród licznych teorii dotyczących sprawności fizycznej na szczególną uwagę w kontekście osób z niepełnosprawnością zasługuje koncepcja sprawności ukierunkowanej na zdrowie (health-related fitness [H-RF]). Zgodnie z nią celem sprawności fizycznej jest „pozytywne zdrowie warunkujące niskie ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych. Osiągnięcia zaś mają na celu zdolność angażowania się w codzienne zadania z adekwatną energią oraz satysfakcjonujące uczestnictwo w wybranych sportach”.

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną generalnie charakteryzują się niższym poziomem sprawności fizycznej w porównaniu do ich rówieśników w normie intelektualnej, co może prowadzić do większych trudności w wykonywaniu podstawowych umiejętności ruchowych i potencjalnie skutkować gorszą jakością życia.

Opóźnienie rozwoju poszczególnych komponentów sprawności fizycznej u osób z niepełnosprawnością intelektualną może być związane bezpośrednio z czynnikami wywołującymi niepełnosprawność, a także z częściej współwystępującymi w tej grupie wadami postawy, deformacjami w układzie kostnym, zaburzeniami przemiany materii, otyłością, wrodzonymi wadami serca, upośledzeniem któregoś ze zmysłów, a także z zaburzeniami napięcia mięśniowego. Wyniki badań wskazują na zależność sprawności fizycznej nie tylko od ilorazu inteligencji, ale również od podejmowanej aktywności ruchowej. 

Obecnie brak jest globalnych analiz dotyczących aktywności fizycznej osób z niepełnosprawnością, niemniej jednak dostępne dane pokazują, że wśród osób z niepełnosprawnością intelektualną aż 58–89% nie spełnia zaleceń dotyczących aktywności fizycznej. Tym samym osoby te są bardziej narażone na poważne problemy zdrowotne związane z brakiem aktywności niż ogół populacji. Niski poziom aktywności fizycznej od dawna uznawany jest za podstawowy czynnik ryzyka rozwoju głównych chorób niezakaźnych, w tym cukrzycy typu 2, choroby niedokrwiennej serca, udaru i niektórych nowotworów a także uznawany jest za czwarty wiodący czynnik ryzyka śmiertelności (przy szacunkowej liczbie trzech milionów zgonów rocznie na całym świecie).

Nie ma dowodów, które wskazywałyby, że aktywność fizyczna jest niewskazana w grupie osób z niepełnosprawnością. Wykazano natomiast pozytywny wpływ aktywności fizycznej na sprawność krążeniowo-oddechową, siłę mięśni, umiejętności funkcjonalne oraz dobrostan psychospołeczny u osób zarówno z niepełnosprawnością fizyczną, jak i poznawczą.

W tej lekcji dowiesz się o sposobach oceny sprawności fizycznej osoby z niepełnosprawnością intelektualną, w jaki sposób przeprowadzić i zinterpretować testy oceniające poszczególne komponenty sprawności fizycznej, aby wesprzeć osobę z niepełnosprawnością intelektualna w podejmowaniu systematycznej aktywności fizycznej.

Dodatkowo dostępne w e-podręczniku:

Składniki sprawności fizycznej według koncepcji sprawności związanej ze zdrowiem (H-RF).