Cel dotyczący doskonalenia analizy i terapii ruchu

Postawa ciała człowieka jest powszechnie rozumiana jako ułożenie poszczególnych segmentów ciała w pozycji wyprostowanej. Każdy z segmentów ciała: głowa i szyja, tułów oraz kończyny górne i dolne ma wpływ na ostateczny wzorzec postawy ciała. Prawidłowa postawa ciała zapewnia (1) możliwość ergonomicznego utrzymania pozycji stojącej, (2) efektywne, z punktu widzenia mechaniki, poruszanie się oraz (3) optymalne wsparcie dla funkcjonowania narządów wewnętrznych. Postawę ciała opisuje się i rozważa w odniesieniu do trzech płaszczyzn: strzałkowej, czołowej i poprzecznej (Claus i wsp., 2009; O’Sullivan i wsp., 2002). Kendall i wsp. (2005) zaproponowali następującą definicję prawidłowej postawy ciała: „prawidłowa postawa to stan równowagi mięśniowej i szkieletowej, który chroni struktury podtrzymujące ciało przed urazem lub postępującą deformacją, niezależnie od pozycji ciała (wyprostowanej, leżącej, kucając lub w pochyleniu tułowia), w której te struktury pracują lub pozostają w spoczynku. W takich warunkach mięśnie są najbardziej wydajne i zapewnione jest optymalne wsparcie dla narządów klatki piersiowej i brzucha”. To kompleksowe określenie postawy ciała nie będzie używane w niniejszym opracowaniu, ponieważ autorzy skupili się na opisie postawy ciała w pozycji wyprostowanej.

Obecność fizjologicznych krzywizn kręgosłupa jest warunkiem prawidłowej postawy ciała w odniesieniu do płaszczyzny strzałkowej. Odcinki szyjny i lędźwiowy kręgosłupa powinny być wygięte ku przodowi (lordoza), podczas gdy odcinek piersiowy powinien być wygięty ku tyłowi (kifoza). Prawidłowo ustawiona miednica jest pochylona ku przodowi, a stawy kończyn dolnych pozostają w pozycji neutralnej. Istnieje jednak wiele odchyleń od optymalnej postawy ciała.
Najczęstsze rodzaje nieprawidłowości postawy ciała w płaszczyźnie strzałkowej to:
(1) postawa lordotyczna,
(2) postawa kifotyczna,
(3) postawa o plecach płaskich i
(4) postawa typu sway-back (Czaprowski i wsp., 2018).
Każda z nich może wpływać zarówno na układ kostny, jak i mięśniowy, prowadząc do zaburzeń funkcjonalnych i zwiększonego obciążenia struktur podtrzymujących. Zazwyczaj zaburzenia zlokalizowane w mięśniach analizuje się pod kątem ich skrócenia lub wydłużenia. Jednakże, zgodnie z sugestiami przedstawionymi w literaturze, gdy mięśnie odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowej postawy ciała (tzw. stabilizatory) nie są stymulowane do przeciwstawiania się grawitacji przez dłuższy czas, np. podczas długotrwałego siedzenia, ich funkcja stabilizująca zostaje zaburzona przez hipoaktywność skutkującą osłabieniem mięśni. Obniżenie zdolności mięśni stabilizatorów do utrzymania postawy uruchamia mechanizm kompensacyjny – funkcję stabilizującą przejmują tzw. mięśnie mobilizujące. Jednakże, jako efekt uboczny, taka kompensacja prowadzi do zwiększonej aktywności mobilizatorów (nadaktywności) co zmniejsza ich elastyczność i w konsekwencji prowadzi do łańcucha patologicznych reakcji w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego.

Skolioza jest złożonym zniekształceniem trójwymiarowym kręgosłupa, obejmującym wygięcie w płaszczyźnie czołowej (wygięcie boczne), rotację w płaszczyźnie poprzecznej związaną z powstaniem garbu żebrowego i zniekształcenie w płaszczyźnie strzałkowej (zmiana ksztaltu krzywizn fizjologicznych). Każde z tych zniekształceń przyczynia się do ogólnej zmiany kształtu i struktury kręgosłupa u osób ze skoliozą. Rozważając deformację w płaszczyźnie strałkowej w skoliozie, należy pamiętać, że ta płaszczyzna jest bardzo ważna dla zrozumienia ogólnego balansu kręgosłupa i jego wpływu na postawę i funkcję (Newton i wsp., 2015; Burkus i wsp., 2018).

Przyczyny wad postawy można podzielić na fizyczne, środowiskowe, socjokulturowe i psychologiczne.

• Wśród przyczyn fizycznych znajdują się wiek, płeć biologiczna, nieaktywny tryb życia (szczególnie ze względu na korzystanie z telefonu komórkowego i gry online), nadmierna lub niedostateczna ruchomość stawowa.
• Powody środowiskowe mogą obejmować brak zapewnienia nastolatkowi odpowiedniego miejsca i warunków do aktywności fizycznej.
• Społeczno-kulturowe przyczyny zaburzeń ustawienia kręgosłupa mogą obejmować ignorowanie nadmiernego czasu spędzanego przez nastolatka przed ekranem w erze stale rozwijającego się Internetu, brak pełnego wsparcia procesu rozwoju nastolatka zarówno fizycznego, jak i psychicznego przez rodzinę lub nauczycieli, lub brak wiedzy na temat tego, jak go wspierać.
• Okres dojrzewania stanowi wrażliwy dla zdrowia psychicznego etap życia. Nastolatek może mieć zaburzoną samoocenę, problemy kosmetyczne (np. trądzik), negatywny obraz ciała, może czuć się samotny i przygnębiony, co powoduje niską odporność psychiczną i ograniczenie więzi społecznych. Wszystkie te czynniki sprawiają, że nastolatkowie mogą czuć się samotni i niechętnie podejmują aktywność fizyczną, co prowadzi ich do siedzącego trybu życia. Praktykowanie aktywności fizycznej wydaje się mieć pozytywny wpływ na nastolatków, zwiększając poczucie własnej wartości i tworząc bardziej pozytywny obraz ciała.

Niezależnie od etiologii wady postawy mają negatywny wpływ na funkcjonowanie fizyczne nastolatka i często negatywnie wpływają na jego stan psychiczny.

Od momentu, gdy specjalista staje się świadom zaburzenia kręgosłupa, nastolatek potrzebuje wsparcia zespołu rehabilitacyjnego, rodziny, nauczyciela i przyjaciół.

Od momentu, gdy specjalista zdiagnozuje nieprawidłowe ustawienie kręgosłupa, nastolatek powinien być objety wsparciem wielodyscyplinarnego zespołu terapeutycznego, rodziny, nauczyciela i przyjaciół.

Do głównych zadań zespołu terapeutycznego należy wyjaśnienie nastolatkowi, na czym polega nieprawidłowość ustawienia kręgosłupa, zapoznanie go z przebiegiem leczenia i rehabilitacji oraz motywowanie do aktywnego udziału w terapii. Niezbędne jest również utrzymywanie pozytywnych relacji z nastolatkiem.

W tym kursie zdobędziesz wiedzę i umiejętności niezbędne do kompleksowej oceny osób z wadami postawy, zapoznasz się z anatomią mięśni odpowiedzalnych za ustawienie kręgosłupa, poznasz metody leczenia wad postawy ciała, także skoliozy oraz mechanizmy współpracy mięśni zaangażowanych w utrzymanie prawidłowej postawy.

Dodatkowo dostępne w e-podręczniku: Szczegółowe wyjaśnienia czym są wady postawy