Część trzecia – OCENA UMIEJĘTNOŚCI MOTORYKI DUŻEJ

Pediatric Balance Scale 

Pediatric Balance Scale jest zmodyfikowaną wersją skali Berg Balance Scale. Przeznaczona jest do oceny równowagi i stabilności dzieci w wieku szkolnym (5-15 lat). Dedykowana jest do oceny od łagodnych do umiarkowanych zaburzeń motorycznych. Typowo rozwijające się dzieci osiągają plateau w wieku około 7-8 lat. Wykonanie i ocena testu zajmuje mniej niż 15 minut. Dla każdego elementu podawane są instrukcje słowne. Dziecko może wykonać jedną próbę dla każdego elementu. Jeśli dziecko nie jest w stanie zrozumieć instrukcji, można przeprowadzić drugą próbę. W celu uzyskania dodatkowych wyjaśnień udzielane są instrukcje słowne i wizualne.

Wymagany sprzęt: ławka o regulowanej wysokości, krzesło z oparciem i podłokietnikiem, stoper lub zegarek z sekundnikiem, taśma malarska o szerokości 1 cala (1 cal = 2,54 cm), stołek o wysokości 15,24 cm (6 cali), gąbka do tablicy, linijka lub miarka, mała poziomica. Opcjonalne wyposażenie, które może być pomocne, obejmuje: 2 ślady stóp dziecka, opaska na oczy, przedmiot w jaskrawym kolorze o wielkości co najmniej 2 cali (5,08 cm), karty flash, 2-calowy (5,08 cm) haczyk samoprzylepny, dwie szarfy o długości 1 stopy (30,48 cm).

Test składa się z 14 zadań, za które badany/a otrzymuje od 0 (najgorszy wynik) do 4 punktów (najlepszy wynik). Maksymalna liczba punktów to 56. Poniżej wymieniono a następnie dokładnie opisano punktację za wykonanie poszczególnych zadań:

1. Przejście z pozycji siedzącej do pozycji stojącej;
2. Przejście z pozycji stojącej do pozycji siedzącej;
3. Przesiadanie się
4. Stanie bez pomocy;
5. Siedzenie bez podparcia ze stopami opartymi na podłodze;
6. Stanie bez pomocy z zamkniętymi oczami;
7. Stanie bez podparcia ze złączonymi stopami;
8. Stanie bez podparcia z jedną stopą z przodu;
9. Stanie na jednej nodze;
10. Obrót o 360 stopni;
11. Obracanie się, aby spojrzeć za lewe i prawe ramię, stojąc nieruchomo;
12. Podnoszenie przedmiotu z podłogi w pozycji stojącej;
13. Umieszczanie na przemian raz jednej, raz drugiej nogi na taborecie stojąc bez podparcia;
14. Sięganie do przodu stojąc z wyciągniętą ręką

Test 1 – przejście z pozycji siedzącej do pozycji stojącej 

Wymagane przybory: ławka o odpowiedniej wysokości, aby pozwolić dziecku na oparcie stóp o podłogę z biodrami i kolanami ugiętymi pod kątem 90 stopni. 

Instrukcje: dziecko zostaje poproszone: „Podnieś ręce i wstań”. Dziecko ma możliwość  wybrania dowolnej pozycji rąk.

Oceniana jest najlepsza z trzech prób: 

4 punkty – dziecko jest w stanie samodzielnie wstać bez użycia rąk;

3 punkty – dziecko jest w stanie samodzielnie wstać używając rąk;

2 punkty – dziecko jest w stanie wstać używając rąk po kilku próbach;

1 punkt – wymaga minimalnej pomocy do wstawania lub stabilizacji;

0 punktów – dziecko wymaga umiarkowanej lub znacznej pomocy, aby wstać.

Dodatkowe wskazówki: Test nr 1 i nr 2 mogą być testowane jednocześnie, jeśli egzaminator uzna, że ułatwi to dziecku osiągnięcie najlepszych wyników. 

Test 2 – przejście z pozycji stojącej do pozycji siedzącej 

Wymagane przybory: ławka o odpowiedniej wysokości, aby dziecko mogło wygodne siedzieć ze stopami opartymi na podłodze i zgiętymi nogami w stawach biodrowych i kolanowych do kąta 90 stopni. 

Instrukcje: dziecko zostaje poproszone o powolne siadanie bez użycia rąk. Dziecko ma możliwość  wybrania dowolnej  pozycji rąk.

Oceniana jest najlepsza z trzech prób: 

4 punkty – dziecko siada samodzielnie z niewielkim wykorzystaniem rąk;

3 punkty – dziecko kontroluje siadanie używając rąk;

2 punkty – dziecko opiera nogi o krzesło, aby kontrolować przejście z pozycji stojącej do siedzącej;

1 punkt – dziecko siada samodzielnie, ale bez kontroli ekscentrycznej;

0 punktów – dziecko potrzebuje pomocy, aby usiąść.

Test 3 – Przesiadanie się 

Wymagane przybory: dwa krzesła lub jedno krzesło i jedna ławka. Jedno z siedzisk musi mieć podłokietniki. Jedno krzesło/ławka powinno być standardowej wielkości dla dorosłych, a drugie powinno mieć odpowiednią wysokość, aby dziecko mogło wygodne siedzieć ze stopami opartymi na podłodze i nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych do kąta 90 stopni.  

Instrukcje: Ułóż krzesło(a) do przesiadania się z obrotem, tak aby dotykały się pod kątem czterdziestu pięciu stopni. Poproś dziecko, aby przesiadło się z krzesła z podłokietnikami na krzesło bez podłokietników.

Punktacja:

4 punkty – dziecko jest w stanie bezpiecznie przesiadać się z niewielkim użyciem rąk;

3 punkty – dziecko jest w stanie bezpiecznie przesiadać się ze znacznym użyciem rąk;

2 punkty – dziecko jest w stanie przesiąść się przy pomocy wskazówek słownych i/lub nadzoru (obserwacja);

1 punkt – dziecko wymaga jednej osoby do pomocy w trakcie przesiadania się;

0 punktów – dziecko potrzebuje dwóch osób do pomocy lub bliskiej asekuracji, aby czuć się bezpiecznie.

Test 4 – Stanie bez pomocy 

Wymagane przybory: stoper lub zegarek z sekundnikiem; taśma malarska o długości 12 cali (30,5 cm) lub dwa ślady stóp rozstawione na szerokość ramion.

Instrukcje: Dziecko jest proszone o stanie przez 30 sekund bez przytrzymywania się lub poruszania stopami. Na podłodze można umieścić przyklejoną taśmą linię lub ślady stóp, aby pomóc dziecku utrzymać nieruchomą pozycję. Aby ułatwić dziecku skupienie uwagi na czas testu, można prowadzić z nim niestresującą rozmowę. Dopuszczalne jest przenoszenie ciężaru ciała i niewielkie ruchy stóp; przesunięcie stopy poza wyznaczoną powierzchnię podparcia oznacza koniec próby czasowej.

Punktacja:

4 punkty – dziecko potrafi stać bezpiecznie przez 30 sekund;

3 punkty – dziecko potrafi stać przez 30 sekund zniewielką asekuracją (obserwacja);

2 punkty – dziecko jest w stanie stać przez 15 sekund bez podparcia;

1 punkt – dziecko wymaga kilku prób, aby stać 10 sekund bez podparcia;

0 punktów – dziecko jest niezdolne do stania przez 10 sekund bez pomocy. 

Czas w sekundach: ____ 

Dodatkowe wskazówki: jeśli uczestnik jest w stanie stać przez 30 sekund bez podparcia, przyznaj mu wszystkie punkty za siedzenie bez podparcia. Przejdź do punktu #6  

Test 5 – Siedzenie bez podparcia ze stopami opartymi na podłodze

Wymagane przybory: stoper lub zegarek z sekundnikiem; ławka o odpowiedniej wysokości, umożliwiająca oparcie stóp na podłodze, tak aby stawy biodrowe i kolanowe ustawione były pod kątem 90 stopni.

Punktacja:

4 punkty – dziecko jest w stanie bezpiecznie siedzieć przez 30 sekund;

3 punkty – dziecko jest w stanie siedzieć 30 sekund z niewielką asekuracją (obserwacją) lub może wymagać pomocy kończyn górnych w celu utrzymania pozycji siedzącej;

2 punkty – dziecko jest w stanie siedzieć 15 sekund;

1 punkt– dziecko – jest w stanie siedzieć 10 sekund;

0 punktów – dziecko jest niezdolne do siedzenia przez 10 sekund bez wsparcia.

Czas w sekundach ____

Test 6 – Stanie bez pomocy z zamkniętymi oczami  

Wymagane przybory: stoper lub zegarek z sekundnikiem, taśma malarska o długości 12 cali (30,50 cm) lub dwa ślady stóp rozstawione na szerokość ramion, opaska na oczy. 

Instrukcje: dziecko jest proszone o stanie nieruchomo ze stopami rozstawionymi na szerokość barków i zamknięcie oczu na dziesięć sekund. Polecenie: “Kiedy powiem zamknij oczy, chcę, żebyś stał nieruchomo, zamknął oczy i trzymał je zamknięte, dopóki nie powiem: Otwórz”. W razie potrzeby można użyć opaski na oczy.

Przenoszenie ciężaru ciała i niewielkie ruchy stóp związane z utrzymywaniem równowagi są dopuszczalne; ruch stopy poza wyznaczoną powierzchnią podparcia oznacza koniec próby. Na podłodze można umieścić przyklejoną taśmą linię lub odciski stóp, aby pomóc dziecku utrzymać nieruchomą pozycję stóp.  

Oceniana jest najlepsza z trzech prób:

4 punkty – dziecko potrafi stać bezpiecznie przez 10 sekund;

3 punkty – dziecko jest w stanie stać przez 10 sekund z niewielką asekuracją (obserwacją);

2 punkty – dziecko jest w stanie stać przez 3 sekundy;

1 punkt – dziecko nie jest w stanie utrzymać zamkniętych oczu przez 3 sekundy, ale pozostaje stabilne;

0 punktów – dziecko potrzebuje pomocy, aby nie upaść.

Czas w sekundach____

Test 7 – Stanie bez podparcia ze złączonymi stopami 

Wymagane przybory: stoper lub zegarek z sekundnikiem;  taśma malarska o długości dwunastu cali (30,50 cm) lub dwa ślady stóp umieszczone jeden obok drugiego.

Instrukcje: Dziecko jest proszone o stanie w miejscu ze stopami złączonymi, bez przytrzymywania się. Aby ułatwić dziecku skupienie uwagi na czas testu, można prowadzić z nim niestresującą rozmowę. Dopuszczalne jest przenoszenie ciężaru ciała i niewielkie ruchy stóp; ruch stopy poza wyznaczoną powierzchnię podparcia oznacza koniec próby. Na podłodze można umieścić przyklejoną taśmę lub ślady stóp, aby pomóc dziecku utrzymać nieruchomą pozycję stóp.

Ocenie podlega najlepsza z trzech prób:

4 punkty – dziecko potrafi samodzielnie złączyć stopy i stać bezpiecznie przez 30 sekund;

3 punkty – dziecko potrafi samodzielnie złączyć stopy i stać przez 30 sekund z niewielką asekuracją (obserwacją);

2 punkty – dziecko potrafi samodzielnie złączyć stopy, ale nie jest w stanie utrzymać pozycji przez 30 sekund;

1 punkt – dziecko potrzebuje pomocy w osiągnięciu pozycji ze złączonymi stopami, ale jest w stanie utrzymać pozycję przez 30 sekund stojąc ze stopami złączonymi;

0 punktów – dziecko potrzebuje pomocy w osiągnięciu pozycji i/lub nie jest w stanie wytrzymać razem 30 sekund.

Czas w sekundach____ 

Test 8 – Stanie bez podparcia z jedną stopą z przodu  

Wymagane przybory: Stoper lub zegarek z sekundnikiem; taśma malarska o długości 12 cali (30,5 cm) lub dwa ślady stóp umieszczone w taki sposób, aby pięta nogi wykrocznej (z przodu) dotykała palców nogi zakrocznej (z tyłu).

Instrukcje: Dziecko jest proszone o stanie z jedną stopą przed drugą, pięta nogi z przodu dotyka palców nogi z tyłu. Jeśli dziecko nie może ustawić stóp w pozycji tandemowej (jedna tuż przed drugą), należy je poprosić o wykonanie kroku do przodu na tyle, aby pięta jednej stopy znalazła się przed palcami stopy nieruchomej (zakrocznej). Przyklejona taśma i/lub ślady stóp mogą być umieszczone na podłodze, aby pomóc dziecku utrzymać nieruchomą pozycję stóp. Dodatkowo, oprócz demonstracji wizualnej, może zostać udzielona pojedyncza podpowiedź ruchowa (pomoc w ułożeniu stopy). Aby ułatwić dzieku skupienie uwagi na czas testu, można prowadzić z nim niestresującą rozmowę.  Dopuszczalne jest przenoszenie ciężaru ciała i niewielkie ruchy stóp. Pomiar czasu zostaje zatrzymany, jeśli jedna ze stóp porusza się poza wyznaczoną powierzchnię podparcia i/lub dziecko używa kończyn górnych, aby się wesprzeć.

Ocenie podlega najlepsza z trzech prób:

4 punkty – dziecko potrafi samodzielnie ustawić stopy w pozycji tandemowej (stopa przed stopą) i utrzymać pozycję przez 30 sekund;

3 punkty – dziecko potrafi samodzielnie postawić jedną stopę z przodu przed drugą i utrzymać pozycję przez 30 sekund;

Uwaga: długość kroku nie może być większa niż długość stopy, a szerokość postawy powinna być zbliżona do normalnej szerokości kroku pacjenta

2 punkty – dziecko jest w stanie samodzielnie przyjąć pozycję stopy przed stopą z odstępem pomiędzy stopami i utrzymać ją przez 30 sekund lub wymaga pomocy, aby przyjąc pozycję tandemową, ale potem może stać przez 30 sekund;

1 punkt – dziecko wymaga pomocy przy przyjmowaniu pozycji, ale jest w stanie wytrzymać 15 sekund;

0 punktów – dziecko traci równowagę podczas przyjmowania pozycji lub stania.

Czas w sekundach____

Test 9 – Stanie na jednej nodze 

Wymagane przybory: Stoper lub zegarek z sekundnikiem; taśma malarska o długości 12 cali (30,50 cm) lub dwa ślady stóp umieszczone „stopa przed stopą”.

Instrukcje: Dziecko jest proszone o stanie na jednej nodze tak długo, jak jest w stanie, bez przytrzymywania się. W razie potrzeby dziecko można poinstruować, aby trzymało ręce (dłonie) na biodrach (w talii). Na podłodze można umieścić przyklejoną taśmą linię lub ślady stóp, aby pomóc dziecku utrzymać nieruchomą pozycję stóp. Dopuszczalne są niewielki ruchy stopy podporowej. Próba powinna zostać przerwana, jeśli stopa podporowa wychodzi poza wyznaczoną linię podparcia, kończyna górna dotyka przeciwnej nogi lub druga noga i/lub kończyny górne są wykorzystywane do podparcia.

Ocenie podlega średni wynik z trzech prób:

4 punkty – dziecko jest w stanie samodzielnie unieść nogę i utrzymać pozycję stania jednonóż przez 10 sekund;

3 punkty – dziecko jest w stanie samodzielnie unieść nogę i utrzymać pozycję stania jednonóż przez 5 do 9 sekund;

2 punkty – dziecko jest w stanie samodzielnie podnieść nogę i utrzymać pozycję stania jednonóż przez 3 do 4 sekund;

1 punkt – dziecko próbuje podnieść nogę; nie jest w stanie wytrzymać w staniu jednonóż przez 3 sekundy, ale pozostaje w pozycji stojącej;

0 punktów – dziecko jest niezdolne do podjęcia próby lub potrzebuje pomocy, aby zapobiec upadkowi.

Test 10 –  obrót o 360 stopni 

Wymagane przybory: stoper lub zegarek z sekundnikiem.

Instrukcje: Dziecko jest proszone o obrót o 360 stopni w jedną ze stron (np. w prawo), zatrzymanie się a następnie wykonanie obrotu o 360 stopni w drugą stronę (w lewo).

Punktacja:

4 punkty – dziecko potrafi bezpiecznie obrócić się o 360 stopni w czasie 4 sekund lub krótszym w obie strony (łącznie mniej niż 8 sekund);

3 punkty – dziecko jest w stanie bezpiecznie obrócić się o 360 stopni tylko w jednym kierunku w czasie 4 sekund lub krótszym. Obrót w przeciwnym kierunku wymaga więcej niż czterech sekund;

2 punkty – dziecko potrafi bezpiecznie obrócić się o 360 stopni, ale powoli;

1 punkt – dziecko wymaga asekuracji (obserwacja) lub ciągłych wskazówek słownych;

0 punktów – dziecko potrzebuje pomocy podczas wykonywania obrotu.

Czas w sekundach____ 

Test 11 – Obracanie się, aby spojrzeć za lewe i prawe ramię stojąc nieruchomo 

Wymagane przybory: Kolorowy przedmiot o wielkości co najmniej dwóch cali (5,08 cm) lub karty flash. Taśma malarska o długości dwunastu cali (30,50 cm) lub dwa ślady stóp rozstawione na szerokość ramion.

Instrukcje: Dziecko jest proszone o stanie ze stopami nieruchomo w jednym miejscu. Polecenie: “Podążaj wzrokiem za przedmiotem, gdy nim poruszam. Obserwuj go, kiedy nim poruszam, ale nie zmieniaj pozycji stóp”.

Punktacja:

4 punkty – dziecko spogląda przez oba ramiona, przeniesienie ciężaru ciała obejmuje rotację tułowia;

3 punkty – dziecko spogląda przez jedno ramię z rotacją tułowia, przesunięcie ciężaru ciała i spoglądanie w przeciwnym kierunku do poziomu ramienia odbywa się bez rotacji tułowia;

2 punkty – dziecko odwraca głowę, aby spojrzeć przez ramię, brak rotacji tułowia;

1 punkt – dziecko wymaga asekuracji podczas wykonywania rotacji tułowia, podbródek przesuwa się o więcej niż połowę odległości do barku;

0 punktów – dziecko wymaga pomocy, aby nie stracić równowagi lub nie upaść; ruch podbródka jest mniejszy niż połowa odległości do barku.

Test 12 – Podnoszenie przedmiotu z podłogi w pozycji stojącej

Wymagane przybory: gąbka do tablicy suchościeralnej, przyklejona linia lub ślady stóp.

Instrukcje: Dziecko jest proszone o podniesienie gąbki umieszczonej w przybliżeniu na odległość jego stopy przed stopą dominującą. W przypadku dzieci, u których dominacja nie jest jasna, należy zapytać, której ręki dziecko chce użyć i umieścić przedmiot przed tą stopą.  

Punktacja:

4 punkty – dziecko potrafi bezpiecznie i łatwo podnieść gąbkę z podłogi;

3 punkty – dziecko jest w stanie podnieść gąbkę, ale wymaga asekuracji (obserwacja);

2 punkty – dziecko nie jest w stanie podnieść gąbki, ale sięga 1 do 2 cali (2,54-5,08 cm) od gąbki i samodzielnie utrzymuje równowagę;

1 punkt – dziecko nie jest w stanie podnieść gąbki, potrzebuje asekuracji (obserwacji) podczas próby;

0 punktów – dziecko jest niezdolne do podjęcia próby, potrzebuje pomocy, aby nie stracić równowagi lub nie upaść.

Test 13 – Umieszczanie na przemian raz jednej, raz drugiej nogi na taborecie stojąć bez podparcia 

Wymagane przybory: stopień/stołek o wysokości czterech cali (10,16 cm); stoper lub zegarek z sekundnikiem.

Instrukcje: Dziecko jest proszone o umieszczanie stóp naprzemiennie na stołeczku i kontynuowanie do momentu, aż każda stopa dotknie stopnia/stołka cztery razy.

Punktacja:

4 punkty – dziecko stoi samodzielne i bezpieczne oraz wykonuje 8 kroków w ciągu 20 sekund;

3 punkty – dziecko jest w stanie stać samodzielnie i wykonać 8 kroków w dłuższym niż 20 sekund;

2 punkty – dziecko jest w stanie wykonać 4 kroki bez pomocy, ale wymaga asekuracji (obserwacja);

1 punkt – dziecko jest w stanie wykonać 2 kroki; potrzebuje minimalnej pomocy;

0 punktów – dziecko potrzebuje pomocy, aby utrzymać równowagę lub uchronić się przed upadkiem, nie jest w stanie podjąć próby.

Czas w sekundach____

Test 14 – Sięganie do przodu stojąc z wyprostowaną ręką

Wymagane przybory: miarka lub linijka, przyklejona taśma lub ślady stóp, poziomica.

Ogólne instrukcje: Przyklej taśmę lub ślady stóp na podłodze, dziecko zostanie poproszone o sięgnięcie jak najdalej do przodu bez odrywania stóp od podłoża (ręka uniesiona do kąta 90 stopni). Jako anatomiczny punkt odniesienia do pomiarów wykorzystać stawy śródręczno-paliczkowe zaciśniętej w pięść dłoni dziecka. Można udzielić pomocy w początkowym ustawieniu ramienia dziecka pod kątem 90 stopni. Jeśli nie można uzyskać 90 stopni zgięcia ramienia, należy pominąć ten punkt.

Instrukcje: Dziecko jest proszone o podniesienie ręki w następujący sposób. “Wyciągnij rękę do przodu, zaciśnij palce w pięść i sięgnij do przodu tak daleko, jak możesz, nie poruszając stopami”

Ocenie podlega średni wynik z trzech prób:

4 punkty – dziecko może bezpiecznie sięgnąć do przodu >10 cali (25,4 cm);

3 punkty – dziecko może bezpiecznie sięgnąć do przodu >5 cali (12,7 cm);

2 punkty – dziecko może bezpiecznie sięgnąć do przodu >2 cale (5,08 cm);

1 punkt – dziecko sięga do przodu, ale wymaga asekuracji (obserwacja);

0 punktów – dziecko traci równowagę podczas próby, wymaga wsparcia z zewnątrz.

____ całkowity wynik testu 

Maksymalny wynik – 56 punktów