Materiały do przeczytania dotyczące doskonalenia komunikacji z pacjentem, aspekt międzykulturowy

Język określający osoby z niepełnosprawnością intelektualną różni się w zależności od kraju, kultury i społeczeństwa i cały czas ewoluuje. Obecnie określenia, takie jak: niedorozwój umysłowy, upośledzenie umysłowe, oligofrenia czy też opóźniony rozwój umysłowy uznaje się za stygmatyzujące i wartościujące, a za poprawną formę uznaje się „osoba z niepełnosprawnością intelektualną”. Mówiąc o osobach z niepełnosprawnością intelektualną oraz zwracając się do osoby z niepełnosprawnością intelektualną powinieneś wykazać się dużą wrażliwością oraz używać języka, który podkreśla wartość wszystkich ludzi jako pełnoprawnych członków naszego wspólnego społeczeństwa. Jeśli masz do czynienia z osobą dorosłą i nie jesteście w bliskich relacjach powinieneś używać formy grzecznościowej „proszę Pani, Pana”, nawet jeśli ta osoba zwraca się do Ciebie po imieniu. Jeśli znacie się dobrze i jesteście w bliższych relacjach oczywiście możesz używać imienia lub cieplejszych form jeśli dwa Was obojga jest to komfortowe. W pierwszej kolejności zawsze zwracaj się bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością intelektualną, szanując jej autonomię, a nie do jej opiekuna. 

W kontakcie z osobą z niepełnosprawnością intelektualną musisz wykazać się szczególną empatią. W tej grupie, poza ograniczeniami w funkcjonowaniu intelektualnym charakterystyczne są również ograniczenia w zachowaniach adaptacyjnych w zakresie umiejętności koncepcyjnych, społecznych i praktycznych, wykorzystywanych w życiu codziennym. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą mieć problemy z komunikacją, z relacjami międzyludzkimi, przestrzeganiem zasad i prawa oraz odpowiedzialnością za swoje postępowanie. Częstsze są problemy w rozumieniu lub wytwarzaniu mowy i języka lub w używaniu języka do celów komunikacyjnych. Czasami w komunikacji pomocne są specjalne tablice, rysunki lub piktogramy (KOMUNIKACJA ALTERNATYWNA). U starszych dorosłych z zaburzeniami rozwoju intelektualnego może wystąpić szybszy początek demencji lub spadek umiejętności w porównaniu z populacją ogólną. Pamiętaj, że jeśli osoba z niepełnosprawnością intelektualną nie nawiązuje z Tobą kontaktu wzrokowego lub nie reaguje na Twoje słowa nie znaczy to, że Cię nie słucha lub ignoruje. Musisz wykazać się szczególną cierpliwością, często osoby z niepełnosprawnością intelektualną potrzebują więcej czasu, żeby zrozumieć czego się od nich oczekuje i podjąć określone decyzje, ale to nie oznacza, że nie mogą tego zrobić.

Trudności w komunikacji będą zależały w dużej mierze od stopnia niepełnosprawności intelektualnej.

Zasadniczo osoby z łagodnym stopniem niepełnosprawności potrafią się płynnie porozumiewać, także na temat przeszłych, teraźniejszych i przyszłych wydarzeń.  Większość potrafi komunikować swoje decyzje dotyczące przyszłych celów, opieki zdrowotnej i relacji (np. tego, z kim i w jaki sposób wolą spędzać czas). Większość potrafi też przestrzegać instrukcji składających się z maksymalnie trzech kroków i postępować zgodnie z nimi.

Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności intelektualnej w większości potrafią porozumiewać się w krótkich zdaniach oraz komunikować swoje preferencje dotyczące przyszłych celów, opieki zdrowotnej i relacji, ale nie zawsze będą postępować zgodnie ze swoimi deklaracjami. Większość potrafi przestrzegać instrukcji składających się z maksymalnie dwóch kroków, tak więc opisując poszczególne testy sprawności fizycznej musisz używać krótkich i prostych poleceń.

Większość osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności intelektualnej potrafi stosować strategie komunikacyjne, aby wskazać swoje preferencje, także te dotyczące przyszłych celów, opieki zdrowotnej i relacji przy konkretnych wyborach. Przydatne w komunikacji mogą być pomoce wizualne. Większość osób z tej grupy może postępować zgodnie z instrukcjami jednoetapowymi i na żądanie przerwać czynność. 

Osoby z głębokim stopniem niepełnosprawności intelektualnej w większości są w stanie przekazać informacje o swoich podstawowych potrzebach i preferencjach za pomocą strategii niewerbalnych i pojedynczych słów. W większości potrafią wykonywać bardzo proste zadania, korzystając z podpowiedzi i pomocy.

Ogólna częstość występowania zaburzeń rozwoju intelektualnego jest nieco większa u mężczyzn. W niektórych społeczeństwach obniżona wartość społeczna i oczekiwania wobec kobiet w porównaniu z mężczyznami mogą negatywnie wpłynąć na trafną diagnozę i zapewnienie odpowiedniego wsparcia kobietom z niepełnosprawnością intelektualną. W takich sytuacjach kobietom może być trudniej osiągnąć i pokazać posiadany zasób możliwości. Mężczyźni i kobiety różnią się też pod względem częstości występowania określonych zachowań oraz zaburzeń psychicznych, behawioralnych lub neurorozwojowych. Mężczyźni częściej wykazują nadpobudliwość i zaburzenia zachowania, podczas gdy kobiety częściej wykazują zaburzenia nastroju i nasilony lęk (także przed nowymi sytuacjami, wyzwaniami, aktywnością fizyczną).